Rozdział 7: Zdrowie i profilaktyka
Osoby przebywające w Niemczech tylko tymczasowo, np. jako turyści, pracownicy delegowani lub pracownicy sezonowi zatrudnieni głównie w kraju pochodzenia, są chronieni przez ubezpieczenie chorobowe w kraju pochodzenia. Do leczenia u lekarza lub w szpitalu potrzebna jest Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego (EHIC - European Health Insurance Card) oraz zaświadczenie tożsamości (dowód osobisty lub paszport). EKUZ jest wystawiana bezpłatnie przez kasę chorych w kraju pochodzenia. Osoby, które nie mają EKUZ, np. ponieważ jej wystawienie trwałoby za długo przed wyjazdem lub te osoby są już w drodze, mogą wystąpić w kasie chorych również o tymczasowe zaświadczenie zastępcze (TZZ).
Może zostać ono przesłane również faksem lub drogą elektroniczną. Mając EKUZ lub TZZ można w Niemczech leczyć się u lekarza, jeśli będzie to konieczne w trakcie pobytu, czyli nie będzie trzeba czekać do powrotu do kraju pochodzenia. Objęte są tym również świadczenia rzeczowe w związku z chorobami przewlekłymi lub już istniejącymi oraz ciążą i porodem. Do świadczeń rzeczowych zalicza się leczenie u lekarza, leczenie szpitalne oraz podawanie leków. Zasada świadczenia rzeczowego zapewnia otrzymanie świadczeń medycznych bez konieczności własnych wcześniejszych świadczeń finansowych. Powstające koszty leczenia są refundowane przez kasę chorych w kraju pochodzenia. Transport powrotny do kraju pochodzenia nie jest jednak objęty przez EKUZ/TZZ!
W gabinecie lekarskim lub w szpitalu należy wypełnić formularz „Oświadczenie pacjenta w sprawie europejskiego ubezpieczenia chorobowego”. Jest on wręczany w gabinecie lub w szpitalu w preferowanej wersji językowej. Na formularz należy również podać dowolną niemiecką kasę chorych, np. kasę chorych w miejscu przebywania. Za pośrednictwem niemieckiej kasy chorych odbywa się rozliczenie kosztów leczenia.
INFORMACJA: instrukcja „Z EKUZ w Niemczech” zawiera najważniejsze informacje. Oprócz niemieckiego jest dostępna w pięciu innych językach.
Więcej informacji o dostępie do systemu opieki zdrowotnej dla obywateli Unii, państw EWG i Szwajcarii znajduje się w broszurze o takiej samej nazwie.
EKUZ/TZZ są uznawane tylko przez lekarzy i szpitale włączone w system ustawowych kas chorych (np. informacja „lekarz kasy” lub „wszystkie kasy” w gabinetach lekarskich). Prywatna opieka zdrowotna nie jest uwzględniona. Są to na przykład gabinety lekarskie określone jako „praktyka prywatna”.
Jeśli pobyt jest dłuższy niż krótki czas, należy zapewnić swoje świadczenie na formularzu S1. Jest on wystawiany przez ubezpieczenie zdrowotne w kraju pochodzenia. Oprócz niezbędnego leczenia medycznego możliwe są również planowane zabiegi i rutynowe badania. Więcej informacji na temat formularza S1 znajduje się tutaj:
dotyczy to na przykład pracowników delegowanych, pracowników przygranicznych oraz ich krewnych bądź emerytów, którzy przebywają w Niemczech dłużej. W przypadku przyjazdu do Niemiec tylko w celu leczenia medycznego, – czyli przejścia planowanego leczenia, – potrzebne jest wystawione przez ubezpieczenie chorobowe w kraju pochodzenie zaświadczenie roszczenia („Dokument przenośny S2”).
Lista kontrolna pozwala zapoznać się z tym, na co należy zwracać uwagę podczas planowanego leczenia.
Jeśli miejsce zamieszkania, a tym samym zwykłe miejsce przebywania zostało zmienione na Niemcy, z reguły również tutaj musi zostać zawarte zabezpieczenie na wypadek choroby. Dotyczy to również krewnych, jeśli tu mieszkają. W Niemczech istnieje ogólny obowiązek ubezpieczenia chorobowego! W Niemczech ubezpieczenie chorobowe jest możliwe w dwóch różnych systemach:
- ustawowe ubezpieczenie chorobowe (GKV) i
- prywatne ubezpieczenie chorobowe (PKV).
Członkowie GKV mają również automatycznie ubezpieczenie opiekuńcze. Jakie świadczenia otrzymują osoby wymagające opieki z ubezpieczenia, zależy od czasu wymaganej opieki, stopnia opieki i rodzaju opieki. Nie jest to pełne ubezpieczenie. W celu uzyskania pełnego ubezpieczenia należy zawrzeć dodatkowe ubezpieczenie opiekuńcze. Osoby z prywatnym ubezpieczeniem chorobowym muszą po zakończeniu umowy o ubezpieczenie chorobowe jednocześnie zawrzeć również prywatne ubezpieczenie opiekuńcze. Aktualne zestawienie najtańszych kas chorych w Saksonii-Anhalt znajduje się tutaj.
Jeśli emeryt otrzymuje emeryturę z państwa członkowskiego UE – swojego kraju pochodzenia – , ale zmieni miejsce zamieszkania na Niemcy, pozostaje ubezpieczony od choroby w kraju pochodzenia!
Jeśli pracownik jest zatrudniony w stopniu marginalnym (czytaj „mini praca”), nie zarabia średnio więcej niż 520 euro miesięcznie i nie prowadzi własnej działalności jako głównego zawodu. Wówczas nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu jako pracownik. Mimo to musi zadbać o ubezpieczenie chorobowe! W przypadku osób szukających pracy zasada jest następująca: dopóki centrum życia jest w kraju pochodzenia, tzn. miejsce zamieszkania nie zostało jeszcze przeniesione do Niemiec, są one nadal chronione ubezpieczeniem chorobowym w kraju pochodzenia. Składki na ubezpieczenie chorobowe w kraju pochodzenia muszą być nadal opłacane. Ustalenie zmiany miejsca zamieszkania na Niemcy może być czasami trudne. Decydującymi kryteriami są: czas trwania i ciągłość pobytu w Niemczech, relacje rodzinne i sytuacja mieszkaniowa – moment zameldowania w organie meldunkowym nie musi mieć decydującego znaczenia.
DOBRZE WIEDZIEĆ:
obywatele UE zatrudnieni w Niemczech jako pracownicy powinni odpowiednio wcześniej przed rozpoczęciem pracy zadbać o przynależność do kasy chorych. Należy zwrócić się do kasy chorych i zarejestrować członkostwo. Lista ustawowych kasy chorych znajduje się tutaj.
Jeśli osoba szukająca pracy przeniosła już swoje miejsce zamieszkania do Niemiec, musi zawrzeć tutaj ubezpieczenie chorobowe. Istnieje występujący automatycznie obowiązek ubezpieczenia („obowiązek ubezpieczenia podstawowego” wg § 5 ust. 1 nr 13 k.s. V)! Można ubezpieczyć się ustawowo w wybranej przez siebie kasie chorych . Kto był ubezpieczony prywatnie w kraju pochodzenia, musi poszukać również w Niemczech prywatnego ubezpieczenia chorobowego.
INFORMACJA: osoby niepracujące zarobkowo mają możliwość po upływie ochrony ubezpieczenia chorobowego w kraju pochodzenia dobrowolnego ubezpieczenia ustawowego w Niemczech (§ 9 k.s. V). W ciągu trzech miesięcy należy okazać na piśmie w kasie chorych dobrowolne ubezpieczenie.
W ochronie ubezpieczeniowej nie powstają braki, ponieważ ubezpieczenie chorobowe w Niemczech łączy się bezpośrednio. Należy uzyskać w kasie chorych potwierdzenie własnej deklaracji pisemnej!
Osoba przebywająca w Niemczech przez ponad trzy miesiące podlega zawsze obowiązkowi meldunku we właściwym lokalnym organie meldunkowym. Informacje dotyczące prawa pobytu podane są tutaj.
Osoby prowadzące własną działalność lub które ją prowadziły muszą mieć ubezpieczenie chorobowe w Niemczech. Nie mogą one rezygnować z ochrony ubezpieczeniowej! Z reguły muszą się one ubezpieczyć w prywatnym ubezpieczeniu chorobowym. Często różnią się one znacznie składkami i świadczeniami. Należy uzyskać dokładne informacje i zawsze porównać kilka ofert. Mogą w tym pomóc poradnie. W razie bezrobocia – po wcześniejszej pracy w Niemczech – uzyskuje się automatycznie dalsze ubezpieczenie chorobowe. Najczęściej ubezpieczenie chorobowe występuje w poprzedniej kasie chorych. Oczywiście należy poinformować kasę chorych o bezrobociu. Składki są płacone przez urząd pracy (zasiłek dla bezrobotnych I) lub przez centrum pracy (zasiłek dla bezrobotnych II/„Hartz IV”). Nawet w przypadku pobierania pomocy społecznej na podstawie k.s. XII nadal z reguły obowiązuje ubezpieczenie GKV. Składki na GKV są pokrywane wg § 32 ust. 1 k.s. XII przez podmiot pomocy społecznej (gminny urząd spraw socjalnych). Jeśli w momencie wystąpienia potrzeby pomocy dana osoba była ubezpieczona w PKV, odpowiednie składki na ubezpieczenie są płacone przez podmiot pomocy społecznej (§ 32 ust. 5 k.s. XII). Osoby potrzebujące pomocy, ale nie mające ochrony ubezpieczeniowej, ponieważ na przykład ich ubezpieczenie chorobowe już nie obowiązuje w kraju pochodzenia bądź nie mogą zawrzeć ubezpieczenia chorobowego w Niemczech, mogą korzystać w zależności od sytuacji prawnej związanej z pobytem z pomocy w zakresie zdrowia na podstawie k.s. XII (§ 23 SGB XII). Jeśli ze względu na sytuację związaną z prawem pobytu, np. jako osoba szukająca pracy, nie przysługuje prawo do tych świadczeń, możliwe są tylko
świadczenia zdrowotne na leczenie nagłych chorób i stanów bólowych oraz w razie ciąży i porodu przez maksymalnie miesiąc w ciągu dwóch lat; w niektórych przypadkach również dłużej. W razie trudności z zostaniem członkiem ubezpieczenia chorobowego należy zwrócić się do poradni. Zdecydowanie należy unikać braku ubezpieczenia! Powoduje to problemy.
INFORMACJA: w poradniach znajdują się tak zwane punkty objaśniające, które mogą sprawdzić, czy i w jakim zakresie przysługuje prawo do świadczeń w niemieckim systemie opieki zdrowotnej. Punkty objaśniające mogą również pomóc w zawarciu ubezpieczenia chorobowego.
Dalsze informacje dla obywateli UE –i ich krewnych na temat dostępu do systemu opieki zdrowotnej podane są w broszurze „Dostęp do systemu opieki zdrowotnej dla obywateli Unii, państw EOG i Szwajcarii” Federalnej Wspólnoty Roboczej Niezależnej Pomocy Społecznej i punktu ds. równouprawnienia w UE.
Członkowie GKV w Niemczech otrzymują automatycznie kartę ubezpieczenia chorobowego. Kartę ubezpieczenia chorobowego należy przedłożyć przy każdej wizycie u lekarza. Koszty leczenia u lekarza są rozliczane bezpośrednio z ubezpieczeniem chorobowym. Nie trzeba nic płacić. Osoba pracująca w Niemczech, ale mieszkająca w innym kraju (miejsce zamieszkania poza krajem ubezpieczenia), może leczyć się u lekarza również we własnym kraju zamieszkania. Oczywiście należy zarejestrować się w swoim ubezpieczeniu chorobowym we własnym kraju zamieszkania. Do zameldowania się w swoim kraju zamieszkania potrzebny jest formularz S1. Formularz można uzyskać w swojej kasie chorych w Niemczech.
Czasami lekarz zaleca leczenie, które nie jest objęte opieką podstawową ubezpieczenia chorobowego (IGeL – indywidualne świadczenia zdrowotne). Można zadecydować, czy korzystać z nich za dodatkową opłatą. Lekarz musi przekazać informacje o zaletach i wadach takiego leczenia oraz jego kosztach.
Wszyscy pracownicy w Niemczech mają obowiązkowe ustawowe ubezpieczenie wypadkowe . Specjalna rejestracja nie jest wymagana w tym przypadku. Ubezpieczenie nie wymaga płacenia składek przez pracownika, pokrywa je tylko pracodawca. Ubezpieczenie wypadkowe służy do zapobiegania oraz ochrony przed skutkami wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Świadczenia są w szczególności następujące:
- leczenie i świadczenia związane z rehabilitacją medyczną,
- świadczenia związane z uczestniczeniem w życiu zawodowym (rehabilitacja zawodowa),
- świadczenia związane z uczestniczeniem w życiu społecznym (rehabilitacja socjalna),
- wynagrodzenie w trakcie niezdolności do pracy i
- renty dla osób rannych i bliskich zmarłej osoby.
W razie wypadku przy pracy pracodawca zgłasza wypadek, jeśli jednak przypuszcza się chorobę zawodową, sygnalizuje to lekarz. Ubezpieczenie wypadkowe sprawdza wówczas automatycznie roszczenia. Wniosek lub zgłoszenie przez daną osobę nie są wymagane.
Ogólne informacje o świadczeniach niemieckiego ubezpieczenia społecznego w razie choroby, wypadku przy pracy i choroby zawodowej są podane na stronach internetowych centralnego związku GKV i niemieckiego ustawowego ubezpieczenia wypadkowego.
W czasach swobodnego przepływu pracowników i coraz większej migracji zarobkowej coraz więcej osób żyje w ponadnarodowych związkach rodzinnych. Rodzi to wiele problemów prawnych. Jednym z przykładów są tak zwane pełnomocnictwa na wypadek niezdolności do czynności prawnych, w których starsze osoby udzielają krewnym pełnomocnictwa do określonych dyspozycji prawnych. Jednak może dochodzić do problemów z uznaniem międzynarodowym tych pełnomocnictw. Krajowe systemy prawne stawiają bardzo różne wymagania co do formy i treści pełnomocnictw na wypadek niezdolności do czynności prawnych. Należy wziąć pod uwagę, jakich wymagań prawnych trzeba przestrzegać, jeśli pełnomocnictwo na wypadek niezdolności do czynności prawnych będzie wykorzystywane w różnych krajach. W Niemczech pełnomocnictwem na wypadek niezdolności do czynności prawnych można przyznać innej osobie prawo do działania w jej imieniu. Pełnomocnictwo na wypadek niezdolności do czynności prawnych może odnosić się do reprezentowania niektórych pojedynczych lub też wszystkich spraw. Można uzgodnić, że z pełnomocnictwa na wypadek niezdolności do czynności prawnych wolno skorzystać dopiero wtedy, gdy osoba udzielająca go nie jest już w stanie sama podejmować decyzji o swoich sprawach. W broszurze „Prawo opieki” (napisanej przystępnym językiem) w rozdziale „Pełnomocnictwo na wypadek niezdolności do czynności prawnych” można uzyskać bliższe informacje na ten temat.
Formularz Pełnomocnictwo na wypadek niezdolności do czynności prawnych (wydany przez Ministerstwo Sprawiedliwości i Równouprawnienia Saksonii-Anhalt) daje możliwość uzyskania formularza wzorcowego pełnomocnictwa na wypadek niezdolności do czynności prawnych z dostosowaniem do osobistych potrzeb.
PUNKTY KONTAKTOWE I DORADZTWO NA MIEJSCU
Doradztwo migracyjne dla dorosłych migrantów (MBE)
Biuro migracji młodzieży (JMD)
