Rozdział 9: Zabezpieczenie społeczne, ubezpieczenia i podatki

System bezpieczeństwa społecznego w Niemczech obejmuje zabezpieczenie przed największymi ryzykami. Osoby pracujące w Niemczech z obowiązkiem ubezpieczenia społecznego są z reguły członkami poniższych ubezpieczeń ustawowych:

• ustawowe ubezpieczenie chorobowe pokrywa koszty wizyt u lekarza oraz wielu leków i terapii.
• Ustawowe ubezpieczenie opiekuńcze  zapewnia zabezpieczenie podstawowe w przypadku trwałej wymaganej opieki z powodu choroby.
• Ustawowe ubezpieczenie wypadkowe  pokrywa koszty leczenia medycznego i reintegracji do życia zawodowego po wypadku w pracy lub chorobach zawodowych. Wypłaca  ono wynagrodzenie z powodu niezdolności do pracy oraz rentę w przypadku trwałego uszczerbku zdrowia, a także rentę rodzinną.
• Ustawowe ubezpieczenie emerytalno-rentowe  przejmuje świadczenia związane z rehabilitacją oraz wypłatami emerytur w związku z wiekiem, ograniczeniem zdolności zarobkowania bądź w razie śmierci.
• Ustawowe ubezpieczenie bezrobotnych  wypłaca w niektórych warunkach dochód w trakcie szukania pracy i wspomaga w szukaniu pracy poprzez oferty porad i pośrednictwa.

Członkostwo w ubezpieczeniach społecznych wiąże się z kosztem określonej stawki procentowej od dochodu. Część kosztów ponosi pracownik, a pozostałą część pracodawca. Koszty są potrącane bezpośrednio z wynagrodzenia za pracę. Osoby zatrudnione w Niemczech podlegają z reguły obowiązkowemu ubezpieczeniu w ramach niemieckiego ubezpieczenia społecznego.

Pracodawca musi dokonać zgłoszenia zgodnie z prawem o ubezpieczeniu społecznym. To znaczy, że pracodawca musi przekazać właściwej kasie chorych
poniższe informacje:

• nazwisko,
• adres,
• numer ubezpieczenia,
• obywatelstwo,
• wynagrodzenie i informacje o pracy zawodowej

Takie zgłoszenie zapewnia, że pracodawca będzie odprowadzał składki na ubezpieczenie społeczne. Aby pracodawca mógł wywiązać się ze swoich zobowiązań, należy przekazać mu wszystkie potrzebne dane i informacje. Pracownik podlega więc obowiązkowi współdziałania.

W niektórych branżach pracodawca musi dokonać zgłoszenia już przed podjęciem zatrudnienia:

• w budownictwie,
• w zakładzie gastronomicznym lub hotelu,
• w spedycji,
• w branży transportu i powiązanej z nią logistyce,
• w branży sprzątania budynków i
• w segmencie mięsnym.

To oznacza, że również pracownik musi jeszcze przed podjęciem zatrudnienia przekazać wymagane dane w ramach obowiązku współdziałania oraz zawsze mieć dowód na wypadek kontroli.

Pracownicy są zasadniczo obowiązkowo ubezpieczeni w ramach ustawowego ubezpieczenia emerytalno-rentowego. Ubezpieczenie emerytalno-rentowe obejmuje różne świadczenia:

• Emerytura służy do zabezpieczenia finansowego w starszym wieku, kiedy taka osoba nie będzie już uzyskiwać dochodu z pracy. Dla emerytury należy osiągnąć określony wiek oraz przepracować określony czas uprawniający do emerytury.
• Ubezpieczenie emerytalno-rentowe wspomaga również wtedy, gdy pracownik w okresie pracy zawodowej będzie miał ograniczone możliwości zarobkowania, czyli nie będzie mógł pracować lub będzie mógł pracować tylko w częściowym wymiarze ze względu na chorobę lub niepełnosprawność. Wówczas otrzymuje on świadczenia rehabilitacyjne w celu przywrócenia możliwości zarobkowania lub rentę z powodu ograniczenia możliwości zarobkowania, jeśli ze względu na swój stan zdrowia w najbliższej przyszłości nie będzie mógł pracować lub będzie pracować tylko w sposób ograniczony.
• Ponadto ubezpieczenie emerytalno-rentowe zapewnia szeroką ochronę bliskim zmarłej osoby. Wypłaca ono rentę wdowom, wdowcom i sierotom po zmarłej osobie ubezpieczonej.

Dla pobierania regularnej emerytury do roku urodzenia 1946 miarodajny jest 65. rok życia. W przypadku kolejnych roczników granica regularnej emerytury jest podnoszona stopniowo do 67. roku życia. Od roku 2029 ta granica wieku będzie obowiązywać wszystkich urodzonych od 1964 roku. Oczywiście w ramach ustawowego ubezpieczenia emerytalno-rentowego funkcjonują inne emerytury, które w szczególnej sytuacji osobistej, na przykład w razie niepełnosprawności i/lub wieloletniego płacenia składek na ustawowe ubezpieczenie emerytalno-rentowe, umożliwiają wcześniejsze przejście na emeryturę.

Dokładne informacje dostępne są na stronie www.deutsche-rentenversicherung-mitteldeutschland.de. Tam można również pobrać z Internetu najważniejsze formularze i informacje.
Więcej informacji można uzyskać na stronach internetowych
Federalnego Ministerstwa Pracy i Spraw Społecznych na stronie: www.bmas.bund.de. Zadania ustawowego ubezpieczenia emerytalno-rentowego są realizowane przez podmioty federalne i regionalne.

W Saksonii-Anhalt jest to Niemieckie Ubezpieczenie Emerytalno-Rentowe oraz Niemieckie Ubezpieczenie Emerytalno-Rentowe Knappschaft-Bahn-
See i Niemieckie Ubezpieczenie Emerytalno-Rentowe Mitteldeutschland.

OKRESY UBEZPIECZENIA W INNYCH KRAJACH

Dla osób pracujących w jednym lub kilku krajach UE, Islandii, Liechtensteinie, Norwegii lub Szwajcarii obowiązuje zasada: każdy kraj, w którym przepracowano ponad rok z ubezpieczeniem, wypłaca specjalną emeryturę po uzyskaniu wieku przejścia na emeryturę w danym kraju. Wysokość emerytury wynika z przepracowanego tam czasu z ubezpieczeniem. Dla spełnienia wymagań świadczenia emerytalnego uwzględniany jest cały czas przepracowany z ubezpieczeniem w poszczególnych krajach. O decyzji poszczególnych krajów przekazywana jest informacja podsumowująca (dokument P1). To powiadomienie opracowuje podmiot emerytalno-rentowy, w którym złożono wniosek o emeryturę.

Wniosek o emeryturę składa się w kraju zamieszkania, chyba że dana osoba nigdy w nim nie pracowała. W takiej sytuacji wniosek należy złożyć w kraju ostatniego ubezpieczenia. Po złożeniu wniosku o emeryturę w jednym kraju, obowiązuje on dla wszystkich krajów, w których dana osoba pracowała z ubezpieczeniem. Emerytura jest wypłacana niezależnie od tego, gdzie w wymienionych krajach dana osoba przebywa. O emeryturę trzeba wnioskować pisemnie lub online. Należy przesłać całkowicie wypełniony wiosek o emeryturę bezpośrednio do podmiotu ubezpieczeń emerytalno-rentowych. Można również zlecić tam przyjęcie wniosku i uzyskać jednocześnie poradę oraz pomoc w zakresie emerytury.

Wszystkie ważne informacje na temat wniosku emerytalnego w Saksonii-Anhalt znajdują się na portalu obywateli i przedsiębiorców Saksonii-Anhalt. Więcej informacji na temat emerytury specjalnie dla obywateli UE można uzyskać za pośrednictwemNiemieckiego Ubezpieczenia Emerytalno-Rentowego. Broszura „Życie i praca w Europie”
Niemieckiego Ubezpieczenia Emerytalno-Rentowego zawiera obszerne informacje na temat rent i emerytur.

Oprócz ubezpieczeń ustawowych jest wiele ubezpieczeń prywatnych. Ochrona ubezpieczeniowa w ramach tych ubezpieczeń ma chronić przede wszystkim przed ryzykami, które w razie szkody mogą zagrozić własnej egzystencji. Do najważniejszych ubezpieczeń prywatnych w Niemczech należą:

• Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej: Z Twojej winy doszło do uszkodzenia czegoś u innej osoby? Może to drogo kosztować, a w skrajnym przypadku zagrozić nawet egzystencji. W takich sytuacjach wykorzystuje się ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej. Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej jest uznawane powszechnie jako najbardziej przydatne i najważniejsze wśród ubezpieczeń dobrowolnych. Z reguły ubezpieczeni są również krewni. Ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej można zawrzeć już za kwotę poniżej 100 euro rocznie.
• Ubezpieczenie od niezdolności do wykonywania pracy zawodowej: w przypadku trwałego braku możliwości pracy z powodu poważnej choroby i braku dochodu grozi w najgorszym przypadku finansowa ruina. Ubezpieczenie państwowe jest wyliczane według renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w bardzo małej wysokości, a poza tym nie zawsze znajduje zastosowanie. Dlatego każda osoba pracująca zawodowa powinna się zastanowić nad zabezpieczeniem poprzez ubezpieczenie od niezdolności do wykonywania pracy zawodowej przed utratą możliwości pracy własnej. Oprócz prywatnego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej należy ono do najważniejszych ubezpieczeń dobrowolnych w ogóle.
• Ubezpieczenie gospodarstwa domowego: Ubezpieczenie gospodarstwa domowego jest wypłacane w przypadku uszkodzenia mienia w mieszkaniu, na przykład po pożarze, włamaniu lub szkodach spowodowanych wodą. Koszty ubezpieczenia gospodarstwa domowego określane są między innymi według metrażu mieszkania. Ubezpieczenie gospodarstwa domowego opłaca się przede wszystkim w przypadku przechowywania w mieszkaniu wartościowych przedmiotów.
• Ubezpieczenie pojazdu od odpowiedzialności cywilnej: posiadając samochód lub motocykl, potrzebne jest ubezpieczenie pojazdu od odpowiedzialności cywilnej. Bez ubezpieczenia pojazdu od odpowiedzialności cywilnej nie da się nawet zarejestrować pojazdu. W przypadku spowodowania wypadku z udziałem samochodu lub doprowadzenia do obrażeń ciała innej osoby koszty powstałych szkód pokrywa ubezpieczenie.

Dochody uzyskiwane w Niemczech muszą opodatkować osoby

• zamieszkałe w Niemczech lub
• przebywające normalnie, czyli ponad sześć miesięcy (183 dni) w roku kalendarzowym, w Niemczech.

Obowiązek podatkowy dotyczy całego dochodu. Oznacza to dochód różnego rodzaju (np. wynagrodzenie za pracę, emerytury i dochody z najmu). Oznacza to również dochody uzyskiwane w Niemczech i poza nimi (dochody ze świata).

W przypadku pracowników dochodem jest przede wszystkim wynagrodzenie za pracę. Z wynagrodzenia za pracę podatek dochodowy potrącany jest automatycznie (tzw. podatek od wynagrodzenia). Dodatkowo potrącany jest dodatek solidarnościowy i – podatek kościelny u – członków wspólnoty religijnej pobierającej podatki. Pracodawca przelewa te składki bezpośrednio do właściwego urzędu skarbowego. Ponadto pracodawca odprowadza też składki na ustawowe ubezpieczenia społeczne (ubezpieczenie bezrobotnych, chorobowe, opiekuńcze, emerytalno-rentowe i wypadkowe). Miesięcznie potrącana kwota z wynagrodzenia za pracę podana jest na rozliczeniu wynagrodzenia otrzymywanego od pracodawcy.

Deklaracja podatku dochodowego stanowi pisemne oświadczenie podatnika dotyczące jego dochodów. Służy ono jako podstawa ustalenia nakładanego podatku dochodowego. Jest on przekazywany przez podatnika lub jego pełnomocnika (najczęściej doradcę podatkowego lub stowarzyszenie pomocy w rozliczaniu podatku dochodowego) do urzędu skarbowego. Po upływie roku kalendarzowego można złożyć deklarację podatku dochodowego, aby urząd skarbowy sprawdził, czy zapłacono za dużo, czy za mało podatków. Pracownikom opłaca się często złożenie deklaracji podatkowej. Mogą oni również ewentualnie stosować odliczenia. Więcej na ten temat wczęsto zadawanych pytaniach.

UWAGA: w niektórych przypadkach podatnik jest zobowiązany do złożenia deklaracji podatkowej, na przykład jeśli oprócz wynagrodzenia za pracę miał inne dochody, pobierał zasiłek dla bezrobotnych, zasiłek chorobowy lub zasiłek z tytułu ograniczenia godzin pracy, miał kilka umów o pracę lub w przypadku niektórych połączeń klas podatkowych. Deklarację podatkową trzeba składać do 31 lipca kolejnego roku kalendarzowego. Konieczna może być dopłata do podatków.

Kto nie ma obowiązku złożenia deklaracji podatkowej, ma 4 lata na zrobienie tego dobrowolnie.

Deklaracje podatkowe można składać online przez portal internetowy Elster.

Do korzystania z Elster konieczna jest rejestracja. Deklarację podatkową można również wypełnić na formularzu lub zlecić opracowanie w biurze podatkowym. Jeśli potrzebne jest wsparcie przy wypełnianiu deklaracji podatkowej, można zwrócić się do doradcy podatkowego lub prawnika. Wiąże się to z kosztami. Formularze do wypełnienia deklaracji podatkowe można uzyskać bezpośrednio w jednym z 14 urzędów skarbowych, które doradzają obywatelom w kwestiach związanych z deklaracją podatkową. Swój najbliższy urząd skarbowy w Saksonii-Anhalt można znaleźć na portalu Lohnsteuer kompakt.