Rozdział 1: Wjazd - pobyt - naturalizacja

Obywatele państwa członkowskiego Unii Europejskiej, a tym samym „obywatele Unii” mają zasadniczo prawo do swobodnego przemieszczania się po UE. Dlatego zasadniczo mogą wjeżdżać do Niemiec i do każdego innego państwa członkowskiego UE oraz w nich przebywać w nich bez wizy.

Podstawą prawną jest ustawa o swobodzie przemieszczania/UE (FreizüG/UE). Do wjazdu do Niemiec potrzebny jest dowód tożsamości (paszport lub dowód osobisty). W Niemczech bez dodatkowych wymagań i warunków można przebywać maksymalnie 3 miesiące. Z prawa do pobytu w Niemczech dłuższego niż 3 miesiące mogą korzystać osoby

• zatrudnione lub prowadzące własną działalność,
• kształcące się zawodowo,
• poszukujące pracy z uzasadnionymi perspektywami powodzenia,
• niepracujące, ale mające własne dostateczne środki do życia i ochronę ubezpieczenia chorobowego (dotyczy to również studentów) lub
• przebywające zgodnie z prawem w Niemczech już co najmniej 5 lat (prawo do stałego pobytu).

Po znalezieniu pracy potrzebne jest zaświadczenie pracodawcy lub umowa o pracę. To zaświadczenie pozwala nabyć prawo do pobytu.

Po przyjeździe wymagane jest zameldowanie się w organie meldunkowym (urzędzie meldunkowym) w miejscu zamieszkania w ciągu 2 tygodni od wprowadzenia się. Potrzebne jest do tego „potwierdzenie od właściciela mieszkania” lub „zaświadczenie wynajmującego” od wynajmującego, a także własne dokumenty tożsamości. Więcej informacji na temat funkcjonowania urzędu meldunkowego lub formularze do pobrania znajdują się tutaj.

Urząd ds. cudzoziemców zgodnie z europejską dyrektywą w sprawie swobody przemieszczania może zażądać poświadczenia uprawnienia (§ 5a FreizügG/UE). W związku z tym może żądać określonych dokumentów, takich jak:

• potwierdzenie zatrudnienia lub zaświadczenie o zatrudnieniu od pracodawcy,
• zaświadczenia o własnej działalności gospodarczej,
• zaświadczenie o posiadaniu dostatecznych środków do życia i ochrony ubezpieczenia chorobowego w przypadku osób niepracujących,
• w przypadku poszukiwania pracy poświadczenie faktycznego poszukiwania z uzasadnionymi perspektywami powodzenia.

Czy podczas meldowania się w organie meldunkowym muszę zlecić tłumaczenie moich dokumentów na język niemiecki?

Dane osobowe są z reguły pobierane z krajowych paszportów lub dokumentów tożsamości, tłumaczenia nie są wymagane. Sytuacja rodzinno-prawna jest jednak ustalana i wpisywana regularnie na podstawie aktów ślubu, urodzenia i zgonów (tak zwane akty stanu cywilnego). W niektórych krajach UE możliwe jest wystawienie międzynarodowych wersji aktu ślubu, urodzenia i zgonu. Te akta międzynarodowe są uznawane w państwach członkowskich konwencji bez żadnych innych formalności (adnotacje legalizacji lub apostille). Akta z innych krajów muszą zostać uwierzytelnione w kraju ojczystym, a następnie przetłumaczone na język niemiecki przez tłumacza przysięgłego. Uwierzytelnienie może wykonać właściwy organ w kraju ojczystym (apostille) lub właściwa niemiecka placówka zagraniczna (legalizacja).

Prawo swobodnego przemieszczania dotyczy również krewnych, którzy towarzyszą lub wprowadzają się później jako obywatele Unii uprawnieni do swobodnego przemieszczania. Obywatelstwo krewnego nie ma przy tym znaczenia.

Jako krewni uznawani są

• Małżonkowie,
• zarejestrowani partnerzy życiowi (partnerstwo życiowe na podstawie niemieckiej ustawy o partnerstwie życiowym lub na podstawie przepisów prawa innego państwa członkowskiego UE bądź Norwegii, Islandii i Liechtensteinu),
• własne dzieci lub wnuki obywatela UE, małżonkowie lub partnerzy życiowi młodsi niż 21 lat.

Wymagany jest dokument tożsamości (paszport lub dowód osobisty). Urząd ds. cudzoziemców może zażądać zaświadczenia o relacji rodzinnej z obywatelem UE uprawnionym do swobodnego przemieszczania się. Ponadto urząd ds. cudzoziemców może zażądać przedłożenia potwierdzenia zameldowania obywatela UE. Jako potwierdzenie prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu krewnego urząd ds. cudzoziemców wydaje obywatelom państw trzecich kartę pobytu. Powinna zostać ona przekazana w ciągu 6 miesięcy i z reguły obowiązuje przez 5 lat.

Również osoba bliska obywatelowi UE może wnioskować o prawo pobytu do urzędu ds. cudzoziemców. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku bliskiej i stabilnej rodzinnej bądź partnerskiej relacji z osobą, np.:

• krewny w linii bocznej (np. rodzeństwo, wujek i ciotka, kuzyn itd.), również krewni małżonka lub partnera życiowego, czyli też osoby spowinowacone z obywatelem UE,
• dzieci niepełnoletnie (poniżej 18. roku życia), które są pod opieką lub przybranymi dziećmi obywatela UE,
• partnerzy obywatela UE (bez uznanego partnerstwa życiowego), jeśli występuje możliwa do wykazania trwała wspólnota (również związki kohabitacyjne). Przyjęcie statusu partnera jest zawsze wykluczone u osób, które jednocześnie są w małżeństwie lub związku partnerskim.

Urząd ds. cudzoziemców podejmuje decyzję w sprawie wniosku na podstawie dokładnego rozpoznania poszczególnej sytuacji osobistej. Może on żądać poniższych zaświadczeń i dokumentów:

• ważny dowód tożsamości (paszport lub dowód osobisty)
• zaświadczenie o relacji (rodzinnej) z obywatelem UE uprawnionym do swobodnego przemieszczania
• przedłożenie potwierdzenia zameldowania obywatela UE
• zaświadczenie powodu pobytu (np. zaświadczenie płatności za utrzymanie).

„Osoby bliskie” otrzymują jako zaświadczenie prawa pobytu „kartę pobytu” na podstawie § 3a FreizügG.

Jeśli obywatel UE przez 5 lat stale przebywał w Niemczech zgodnie z prawem do swobodnego przemieszczania się, nabywa prawo do stałego pobytu. Prawo pobytu obowiązuje wówczas niezależnie od występowania warunków do swobodnego przemieszczania się. Poświadczenie prawa do stałego pobytu można uzyskać w urzędzie ds. cudzoziemców. Również krewni i osoby bliskie nabywają prawo do pobytu stałego, jeśli przez pięć lat przebywały w Niemczech z obywatelem UE zgodnie z prawem. W ciągu 6 miesięcy od złożenia wniosku wydawana jest im karta stałego pobytu, jeśli nie są to obywatele UE.

Obywatele Unii mają prawo do nabycia niemieckiego obywatelstwa przez naturalizację, ponieważ jako uprawnieni do swobodnego przemieszczania się obywatele państwa członkowskiego Unii Europejskiej korzystają z bezterminowego prawa pobytu w Niemczech. Niepracujący obywatele Unii są uprawnieni do swobodnego przemieszczania się, jeśli mają odpowiednią ochronę ubezpieczenia chorobowego i środki do życia w dostatecznej wysokości (§ 4 ustawy o swobodzie przemieszczania). W procedurze naturalizacji podlegającej obowiązkowi wnioskowania na podstawie odpowiednich dokumentów należy wykazać spełnienie warunków uzyskania obywatelstwa niemieckiego. Znajomość porządku prawnego i społecznego oraz warunków życiowych w Niemczech wykazywana jest regularnie w ramach testu naturalizacyjnego. „Portal naturalizacji” rządu kraju związkowego Saksonii-Anhalt
udostępnia wyczerpujące informacje, na przykład dotyczące procedury naturalizacji, wymogów oraz wymaganego testu naturalizacyjnego.