Rozdział 6: Kształcenie zawodowe - szkoła - uniwersytet

W Saksonii-Anhalt, tak jak na całym terenie państwa, wyróżnia się

• dualne kształcenie zawodowe (w zakładach i w szkole zawodowej)
• szkolne kształcenie zawodowe (w szkołach specjalistycznych, specjalistycznych szkołach zawodowych lub w koledżach zawodowych),
• kształcenie absolwentów lub kształcenie specjalne gospodarcze,
• studia i studia dualne,
• dokształcanie zawodowe.

Kształcenia zawodowego nie wolno mylić z dokształcaniem zawodowym, które jest oferowane dodatkowo do zwodu na akademiach (zawodowych). Celem jest tutaj dostosowanie wiedzy i umiejętności do zmienionych wymagań zawodowych.

Około 70% wszystkich ukończonych kształceń zawodowych w Niemczech odbywa się w formie dualnej (kształcenie zawodowe). „Dualne” oznacza formę dwutorową kształcenia w dwóch różnych miejscach kształcenia: w szkole zawodowej praktykant zawodu (uczeń) nabywa wiedzę specjalistyczną, a w zakładzie wiedzę i umiejętności praktyczne. Kombinacja kształcenia w zakładzie i edukacji w szkole zawodowej gwarantuje połączenie teorii z praktyką. Właśnie ze względu na połączenie teorii z praktyką ta forma kształcenia uważana jest za nietypową w niemieckim systemie edukacji i znajduje uznanie również za granicą.

Większość uznawanych przez państwo zawodów wymagających kształcenia – obecnie około 350 – ma strukturę zgodną z systemem dualnym. Kształcenie w systemie dualnym dotyczy przede wszystkim zawodów rzemieślniczych, handlowych, przemysłowych, usługowych czy rolniczych. Nauka w szkole zawodowej odbywa się z reguły 1 do 2 dni w tygodniu oprócz pracy w zakładzie. W przypadku niektórych rodzajów kształcenia nauka szkolna ma formę blokową: w tym przypadku praktykant zawodu jest na zmianę przez kilka tygodni z
kolei w szkole, a następnie ponownie w zakładzie kształcącym. W trakcie kształcenia zakładowego otrzymuje od swojego zakładu wynagrodzenie.

Oprócz dualnego kształcenia zawodowego w Niemczech jest jeszcze szkolne kształcenie zawodowe. W Niemczech do wyboru jest około 400 zawodów wymagających kształcenia. Na przykład w segmencie zdrowia i spraw społecznych (pielęgniarz/pielęgniarka opieki zdrowotnej i pielęgniarka/pielęgniarz, asystent farmaceutyczno-techniczny, opiekun osób starszych, asystent socjalny, wychowawca itd.), w segmencie języków obcych oraz w segmencie techniki i IT (asystent technologii informacyjnej) bądź projektowania (asystent techniczny projektowania). Kształcenie szkolne jest realizowane w specjalistycznych szkołach zawodowych lub w akademiach zawodowych państwowych bądź prywatnych w pełnym wymiarze czasu i trwa od 1 roku do 3 lat. Prywatne specjalistyczne szkoły zawodowe mogą pobierać czesne.

Z reguły w trakcie kształcenia szkolnego nie otrzymuje się wynagrodzenia. Uczniowie szkół zawodowych mogą natomiast korzystać ze wsparcia finansowego na podstawie federalnej ustawy stypendialnej, – znanej lepiej jako BAföG uczniowie.

Kształcenie absolwentów to jeszcze wciąż nowy program kształcenia w Niemczech. Gospodarka (przede wszystkim przedsiębiorstwa przemysłowe i handlowe, ubezpieczenia) oferuje kierunki kształcenia przystosowane specjalnie dla absolwentów , określane jako „kształcenie specjalne gospodarcze” lub „kształcenie absolwentów”.

Te oferty kształcenia charakteryzują się stosowaniem rozwiązań praktycznych, bliskim powiązaniem z potrzebami gospodarki oraz wysokimi wymaganiami teoretycznymi. W szkole zawodowej w specjalnych klasach specjalistycznych przekazywana jest wiedza z zakresu rachunkowości, księgowości, marketingu, informatyki lub języków obcych. Specjalne kształcenie absolwentów istnieje dla poniższych grup kształcenia zawodowego:

• technolog przemysłowy – kierunek technika danych
• asystent informatyki
• informatyk
• informatyk gospodarczy
• kontroler lotu

W okresie kształcenia otrzymuje się wynagrodzenie od zakładu kształcącego. W Saksonii-Anhalt absolwenci z celem kształcenia mają możliwość precyzyjnego znalezienia wolnego stanowiska zgodnie ze swoimi kwalifikacjami, zainteresowaniami i wyborem na portalu kształcenia Saksonii-Anhalt.

W dokształcaniu zawodowy rozróżnia się:

• kształcenie ustawiczne (dostosowanie wiedzy w wyuczonym zawodzie),
• przekwalifikowanie (ponowna orientacja zawodowa),
• zawodowe dokształcanie z celem podwyższania kwalifikacji lub kwalifikacje dodatkowe, Dokształcanie zawodowe jest zasadniczo możliwe również w trakcie wykonywania zawodu, czyli oprócz pracy.

Kształcenie ustawiczne ma na celu utrzymanie wszelkich kwalifikacji, które zostały już uzyskane w zawodzie wymagającym kształcenia. Powinny być one pogłębiane, dostosowywane do rozwoju technicznego lub rozbudowane w taki sposób, aby umożliwić awans zawodowy. Kwalifikacje nabyte w ramach kształcenia zawodowego są poświadczane najczęściej egzaminami, przeprowadzanymi przez właściwe placówki (z reguły izby rzemieślnicze lub izby przemysłowe i handlowe).

Jako zawodowe dokształcanie z celem podwyższania kwalifikacji określa się na przykład kursy, w których uczestniczyli pracownicy specjalistyczny, z celem złożenia egzaminu mistrzowskiego , kursy przygotowawcze do egzaminów kwalifikujących na specjalistę lub programy nauki przygotowujące do egzaminu na nauczyciela zawodu zgodnie
z rozporządzeniem o warunkach dopuszczenia do pełnienia funkcji nauczyciela zawodu (AEVO) .

Jako przekwalifikowanie rozumie się kształcenie lub dokształcanie w zakresie działalności zawodowej innej niż wcześniej wykonywana lub wyuczona. Wiedza i doświadczenia z poprzedniej działalności zawodowej pozwalają często na skrócenie kształcenia w nowym zawodzie w porównaniu do osoby początkującej. W niektórych sytuacjach w przekwalifikowaniu mogą brać również osoby bez wcześniejszego kształcenia zawodowego, jest to jednak wówczas kształcenie. Przekwalifikowanie jest możliwością uzyskania kwalifikacji do nowej pracy zawodowej, jeśli nie można już wykonywać starego zawodu, na przykład z powodów zdrowotnych. Ze względu na ciągłe zmiany strukturalne na rynku pracy może też zmieniać się zapotrzebowanie na specjalistów, co wiąże się też z innymi wymaganiami dotyczącymi kształcenia pracowników (na przykład w związku z cyfryzacją). Dzięki wykorzystaniu działań przekwalifikowujących można zapoznać się z nowym zawodem i się go wyuczyć. Przekwalifikowanie kończy się
egzaminem przed właściwą izbą (izbą przemysłową, handlową, rzemieślniczą itd.). Kończy się ono na przykład uznanym dyplomem zawodowym IHK lub świadectwem czeladniczym. Czas trwania przekwalifikowania wynika z właściwego okresu szkolenia w danym zawodzie. Najczęściej kształcenie handlowe trwa 3 lata (czas przekwalifikowania od 21 miesięcy), a w przypadku zawodów technicznych 3,5 roku (czas przekwalifikowania do 28 miesięcy). W Niemczech przekwalifikowanie jest często finansowane przez sektor publiczny, z reguły przez regionalne centra pracy i federalny urząd pracy, czasami też przez armię lub jako świadczenie rehabilitacyjne (ustawowe zabezpieczenie wypadkowe, niemieckie ubezpieczenie emerytalno-rentowe, ubezpieczenia itd.).

STRUKTURA NIEMIECKIEGO SYSTEMU SZKOLNEGO

Niemiecki system szkolny ma strukturę podobną we wszystkich krajach związkowych.

SZKOŁA P ODSTAWOWA (STOPIEŃ P ODSTAWOWY)

Od 6. roku życia zasadniczo występuje obowiązek szkolny i dzieci idą do szkoły podstawowej. Szkoła podstawowa obejmuje klasy od 1 do 4 (w Berlinie i Brandenburgii od 1 do 6) i jest jedyną placówką oświatową, do której wspólnie chodzą prawie wszyscy uczniowie. Obowiązuje zasada miejsca zamieszkania: to znaczy, że dzieci chodzą z reguły do szkoły podstawowej w pobliżu swojego miejsca zamieszkania. W niektórych krajach związkowych rodzice mogą też sami wybrać szkołę podstawową dla swoich dzieci.

PRZEJŚCIE ZE SZKOŁY P ODSTAWOWEJ (STOPIEŃ P ODSTAWOWY) NA STOPIEŃ ŚREDNI I

W ostatnich klasach szkoły podstawowej podejmowane są decyzje, do jakiej dalszej szkoły (stopień średni I) uczęszczać będą dzieci po szkole podstawowej. Na podstawie ocen szkolnych (i ewentualnie innych kryteriów, jak podejście do nauki i pracy) nauczyciele wydają zalecenie dla przebiegu edukacji na stopniu średnim. To zalecenie dla przebiegu edukacji jest omawiane z rodzicami podczas wspólnej rozmowy doradczej. Na tej podstawie podejmowana jest decyzja o dalszym programie kształcenia dziecka. W większości krajów związkowych zalecenie nie jest wiążące, co znaczy, że rodzice mogą zadecydować, do jakiej dalszej szkoły ich dziecko będzie uczęszczać po szkole podstawowej. Przy wyborze niezalecanej formy edukacji
uczniowie muszą w zależności od kraju związkowego zdać egzamin wstępny i/lub zaliczyć okres próbny w wybranej szkole.

SZKOŁY PONADPODSTAWOWE (STOPIEŃ ŚREDNI I ORAZ STOPIEŃ ŚREDNI II)

Po szkole podstawowej system szkolny dzieli się na różne rodzaje szkół z różnymi programami nauczania i świadectwami.

Oferty poszczególnych szkół na stopniu średnim I oraz II znacznie się od siebie różnią.

Są poniższe rodzaje szkół na stopniu średnim I :

• szkoły główne (do 9. lub 10. klasy)
• szkoły realne (do 10. klasy)
• szkoły z wieloma programami kształcenia (tutaj można uzyskać świadectwo szkoły głównej lub realnej)
• licea (do 9. klasy)
• szkoły ogólnokształcące (tutaj można uzyskać wszystkie świadectwa)

Stopień średni II obejmuje poniższe szkoły:

• szkoła średnia wyższa (liceum lub szkoła ogólnokształcąca od 10. klasy do 12. lub 13. klasy)
• szkoły kształcenia zawodowego
• szkoły dokształcające dla dorosłych (szkoły wieczorowe i koledże)

We wszystkich formach edukacji można uzyskać świadectwo ogólnego wykształcenia. Uprawnia ono, – w zależności od ukończonej szkoły, – do uczęszczania do różnych placówek edukacyjnych dalszego kształcenia (na przykład uniwersytet, politechnika, kształcenie
zawodowe). W szkołach, których celem jest uzyskanie określonego świadectwa ukończenia , cała nauka ukierunkowana jest na to określone świadectwo.
Są to na przykład:

• szkoła główna (świadectwo: świadectwo ukończenia szkoły głównej),
• szkoła realna (świadectwo: świadectwo ukończenia szkoły realnej / wykształcenie średnie / świadectwo ukończenia szkoły średnie),
• liceum (świadectwo: matura).

Są również szkoły, w których można uzyskać różne świadectwa (szkoły ogólnokształcące). Dopiero w trakcie nauki szkolnej okazuje się, jakie
świadectwo uzyska dziecko.

W integracyjnych szkołach ogólnokształcących z kolei uczniowie nie realizują określonego programu kształcenia. Można zamiast tego wybrać w poszczególnych przedmiotach różne wymagające kursy, – tak zwane kursy wyrównawcze, kursy podstawowe i kursy uzupełniające. W okresie nauki szkolnej zasadniczo możliwa jest zmiana z jednego rodzaju szkoły na inny, jeśli realizowane są wymagane zadania. W Niemczech świadectwo szkolne nie stanowi warunku podjęcia kształcenia zawodowego, jednak mało jest zakładów kształcących, które przyjmują młodzież do kształcenia zawodowego bez ukończonej szkoły. Również dla dorosłych są jeszcze możliwości uzyskania świadectwa szkolnego.

SZKOŁY O GÓLNOKSZTAŁCĄCE W SAKSONII-ANHALT

W Saksonii-Anhalt dostępna jest szeroka oferta szkół ogólnokształcących do edukacji szkolnej. Tutaj obowiązują specjalne przepisy w odniesieniu do wymagań dodatkowych i świadectwa szkolnego.

• szkoła podstawowa
• szkoła ponadpodstawowa
• szkoła ogólnokształcąca
• zespół szkół
• liceum
• szkoły specjalne
• szkoły drugiej ścieżki edukacyjnej

OBOWIĄZEK SZKOLNY

Wszystkie dzieci mieszkające w Niemczech muszą uczęszczać do szkoły, czyli istnieje obowiązek szkolny. Ogólny obowiązek szkolny rozpoczyna się z reguły po ukończeniu 6. roku życia. Jeśli dziecko kończy 6 lat dopiero po rozpoczęciu nowego roku szkolnego (na przykład w październiku), idzie do szkoły najczęściej w kolejnym roku. Zależy to od tego, kiedy dany kraj związkowy, w którym dziecko idzie do szkoły, ustalił „termin wiążący” (może się od mieścić między 30 czerwca a 30 września). Jeśli dziecko ma 6. urodziny przed terminem wiążącym, podlega obowiązkowi szkolnemu już w tym roku. We wszystkich krajach związkowych nowy rok szkolny rozpoczyna się w sierpniu lub we wrześniu. Obowiązek szkolny obowiązuje również dzieci z niepełnosprawnością i młodzież. Konkretne przepisy dotyczące obowiązku szkolnego różnią się w poszczególnych krajach związkowych. Dzieci i młodzież w zależności od kraju związkowego muszą chodzić do szkoły co najmniej 9 lub 10 lat (szkoła podstawowa i stopień średni I). Następnie w niektórych krajach związkowych obowiązkowe jest uczęszczanie do szkoły ponadpodstawowej w stopniu średnim II (liceum lub szkoła zawodowa). Uczęszczanie do szkół państwowych jest bezpłatne. Ponadto w Niemczech istnieją również szkoły prywatne, za które z reguły trzeba płacić czesne. W Niemczech ze edukację odpowiedzialne są kraje związkowe, dlatego w każdym z nich są specjalne zasady, a przede wszystkim mogą się różnić określenia rodzajów szkół ponadpodstawowych.

OBJĘCIE NAUKĄ I WSPARCIE W ZAKRESIE JĘZYKA DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Z IMIGRACJI

Ze względu na coraz większą migrację i internacjonalizację szkoły stają przed nowymi wymaganiami, aby dostosować się do warunków związanych z wieloma dziećmi i młodzieżą z imigracji oraz zapewnić dobrą edukację. W Saksonii-Anhalt urząd szkolnictwa landu organizuje w całym landzie wraz ze swoimi nauczycielami i szkołami przyjmowanie i naukę dla tych dzieci oraz młodzieży. W procesie objęcia nauką dzieci i młodzieży po imigracji można korzystać z porad. Urząd szkolnictwa landu Saksonia-Anhalt poprzez liczne informacje wielojęzyczne przekazuje obszerne wiadomości dla rodziców i rodzin imigrujących. Poniższe dokumenty są dostępne jako przetłumaczone pisma

i formularze m.in. w wielu europejskich językach urzędowych:

• uzupełnienie planu nauczania „Niemiecki jako język obcy” jako podstawa pracy pedagogicznej w szkołach.
• pośrednictwo językowe / tłumaczenie jako wsparcie dla rozmów z rodzicami, którzy w niewielkim stopniu mówią po niemiecku lub w ogóle nie znają tego języka
• instrukcja „Wskazówki do przeprowadzenia egzaminu ustalającego z języka” jako ważne wsparcie przy ocenie językowej

Urząd szkolnictwa landu udostępnia ponadto często wykorzystywane i ważne formularze, pisma, instrukcje oraz informacje jako pisma rodziców w przetłumaczonych wersjach.

Więcej o wsparciu można dowiedzieć się tutaj.

Saksonia-Anhalt jako miejsce o dobrym podejściu do nauki jest atrakcyjna dla szkół wyższych. Szkoły wyższe landu pokrywają szerokie spektrum różnych rodzajów. Są następujące szkoły wyższe, w tym uniwersytety:

• Uniwersytet im. Martina Lutra Halle-Wittenberga

• Uniwersytet im. Otto von Guericke w Magdeburgu

• szkoła wyższa Anhalt

• szkoła wyższa Merseburg

• szkoła wyższa Magdeburg-Stendal

• szkoła wyższa Harz

• Burg Giebichenstein akademia sztuk pięknych Halle

Warunkiem studiowania w zależności od typu szkoły wyższej jest matura lub wykształcenie kierunkowe, tak zwane uprawnienie do dostępu do szkoły wyższej. Zasadniczo jest to ogólne wykształcenie średnie – matura lub wykształcenie kierunkowe. Są jednak jeszcze inne sposoby uzyskania uprawnień do studiowania. W przypadku świadectw zagranicznych organy dopuszczające szkół wyższych decydują, czy spełnione są wymagania do studiowania. W jakim zakresie przedmioty studiów ukończone już w innym kraju zostaną zaliczone na studiach w Niemczech, decydują same szkoły wyższe. W celu płatnego wstępnego sprawdzenia w różnych szkołach wyższych można zwrócić się do punktu „uni-assist”.

As a well-positioned science location, Saxony-Anhalt has an attractive university location. The state's universities cover the broad spectrum of different types of higher education institutions. Institutions of higher education, including universities, are represented at the following locations

• Martin Luther University Halle-Wittenberg
• Otto-von-Guericke-University Magdeburg
• Anhalt University of Applied Sciences
• Merseburg University of Applied Sciences
• Magdeburg-Stendal University of Applied Sciences
• Harz University of Applied Sciences
• Burg Giebichenstein University of Art Halle

Warunkiem studiowania w zależności od typu szkoły wyższej jest matura lub wykształcenie kierunkowe, tak zwane uprawnienie do dostępu do szkoły wyższej. Zasadniczo jest to ogólne wykształcenie średnie – matura lub wykształcenie kierunkowe. Są jednak jeszcze inne sposoby uzyskania uprawnień do studiowania. W przypadku świadectw zagranicznych organy dopuszczające szkół wyższych decydują, czy spełnione są wymagania do studiowania. W jakim zakresie przedmioty studiów ukończone już w innym kraju zostaną zaliczone na studiach w Niemczech, decydują same szkoły wyższe. W celu płatnego wstępnego sprawdzenia w różnych szkołach wyższych można zwrócić się do punktu „uni-assist”.

STUDIOWANIE BEZMATURY

• Matura kierunkowa, obowiązuje tylko na kierunkach studiów wymienionych na świadectwie ukończenia szkoły
• Kwalifikacje zawodowe uprawniające do studiowania w szkole wyższej w Saksonii-Anhalt. Na przykład dyplomy licencjackie oraz dyplomy szkół dokształcania zawodowego z celem podwyższania kwalifikacji

Szczegółowe zasady uprawnienia do studiów określone są w rozporządzeniu o kwalifikacjach do szkół wyższych landu Saksonia-Anhalt (HSQ-VO)  w połączeniu z § 27 ustawy o szkołach wyższych landu Saksonia-Anhalt

OSOBY PRACUJĄCE BEZ UPRAWNIENIA DO DOSTĘPU DO SZKOŁY WYŻSZEJ

W niektórych sytuacjach osoby pracujące bez uprawnienia do dostępu do szkoły wyższej mogą podjąć studia w szkołach wyższych w Saksonii-Anhalt. Zdolność do studiowania musi zostać w takim przypadku wykazana w tak zwanym egzaminie stwierdzającym.

UMIEJĘTNOŚCI ARTYSTYCZNE

Na kierunkach studiów artystycznych lub projektowych należy wykazać szczególne umiejętności artystyczne . Mogą to być np. teczki z rysunkami, akwarele, zdjęcia itp., prace próbne lub specjalne egzaminy kwalifikacyjne.

FINANSOWANIE I OPŁATY ZA STUDIA

Są różne możliwości finansowania kształcenia lub studiów. Oprócz BAföG oferowane są różne stypendia i programy kredytowe na edukację od rządu federalnego. Informacje o możliwościach finansowania studiów przez Bafög pod stypendia niemieckie znajdują się nastronach internetowych Ministerstwa Nauki Saksonii-Anhalt.